لهجه مردم باغزندان همانند مردمان میغان و شاهرود است و غالبا با تغییر در افعال همراه است. بعضی اسم ها هم بخاطر آسان ادا شدن تغییرات کمی می کنند. تعدادی از اسم ها هم خاص این منطقه است. همچنین ضرب المثل های فراوان و جالبی سینه به سینه از گذشتگان رسیده و به جای مانده است.
در صرف افعال در این لهجه برای ساخت زمان ماضی ساده حرف ” بِ ” و برای منفی حرف ” نِ ” به ابتدای فعل افزوده می شود و برای ساخت زمان گذشته و حال استمراری بجای “می” کلمه “هِن” و برای منفی کلمه “هنن” افزوده می شود و البته هر فعل به اقتضای ساده تر ادا شدن تغییرات دیگری نیز می کند. به مثال های زیر توجه کنید:
زدم : بزیوم / نزدم : نزیوم
می زدم : هنزیوم / نمی زدم : هننزیوم
می زنم : هنزنوم / نمی زنم : هننزنوم
شد : هابه / نشد: هانبه
می شد: هنبه / نمی شد: هننبه (هنمبه)
می شود: هنباشه / نمی شود: هننباشه (هنمباشه)
در لهجه شاهرود و باغزندان صدای کشیده “او” کمی غلیظ تر و به طور خاصی ادا می گردد.
به گفته افرادی که باغزندانی اصیل هستند لهجه باغزندانی با شاهرودی تفاوت های کوچکی نیز در تلفظ و در بعضی از کلمات دارد که محلی ها می توانند متوجه آن بشوند. مثلا ما باغزندانی ها می گوییم واسه ولی شاهرودی ها می گویند واخده یا در باغزندان می گویند زقزقانو ولی در شاهرود می گویند ویژویژانو …
همچنین در باغزندان می گویند: وِیل، ولی در شاهرود می گویند: بِل (یعنی بگذار)
یک نکته جالب!
در لهجه باغزندانی فعل “نشست” و دیگر صیغه های زمان گذشته آن در صورت مثبت و منفی و سوالی به یک صورت به کار می رود و تفاوت آن فقط در شیوه تلفظ است. اگر کلمه را به صورت ساده و بدون تکیه ادا کنید مثبت است ولی اگر روی نون اول آن تکیه کنید منفی می شود و اگر با لحن سوالی ادا کنید سوالی می شود!!
به یا نبه؟ یعنی شد یا نشد؟
بررسی کلمه شل و شلّیدن
در کلمه «شل» میتوانیم حرف شین را با سه حرکت بخوانیم و هرکدام در یک جا کاربرد دارد:
1- اگر حرف شین مفتوح باشد به افراد که توان حرکت ندارند گفته می شود. در این معنا اگر شَل پس از کلمه کُل باشد شین مکسور می شود: «کُلِ شِل».
2- اگر حرف شین مکسور باشد به برنجی که زیاد جوشیده و از هم رفته گفته می شود شِل هابیه.
3- اگر حرف شین مضموم باشد به همان معنای متداول است که می گوییم: «شُلِ وِل» و «شُلِ پِت».
شل با شین مضموم، بن فعل «شلّیدن» هم هست که در مضارع مثبت میگوییم: «هِنشُلّه» و در منفی می گوییم: «هِنِنشُلّه».
این فعل وقتی به کار می رود که کِش تومّان شُل باشد و به پایین سُر بخورد. به فردی که مدام شلوارش از کمر پایین بیاید «شُل تومّان» گفته می شود!